Indeclinable words in Sanskrit

Indeclinable (अव्यय)words in Sanskrit/Avyaya in Sanskrit

अव्यय किसे कहते हैं-

जो शब्द विभक्ति, वचन, लिंग एवं काल अनुसार परिवर्तित नहीं होते हैं,वह अव्यय (Indeclinable)  कहलाते हैं।(words which do not change according to inflection, word, gender and time, they are called Indeclinable.) Here are some of Indeclinable words mentions and their examples-

यथा (examples)-

बालकः अधुना पठति। 

वयम् अधुना पठामः। 

गीता अधुना पठति।  

अव्यय पद	अर्थ	English word
अत्र	यँहा	Here
तत्र	वहाँ	There
यत्र	जहाँ	Where
कुत्र	कहाँ	Whither
सर्वत्र	सब जगह	Everywhere
अन्यत्र	दूसरी जगह	Other place
उच्चैः	ऊँचा	High
नीचैः	नीचे	Bottom
अधः	नीचे	Down
श्वः	आने वाला कल	Tomorrow
अद्य	आज	Today
ह्यः	बीता हुआ कल	Yesterday

  Indeclinable (अव्यय)words in Sanskrit

अव्यय पद	अर्थ	English Word
अद्यत्वे	आजकल	Nowadays
अधुना	अब	Now
आम्	हाँ	Yes
न	नहीं	No
च	और	And
वा	अथवा	Or
तदा	तब	Then
यदा	जब	As
कदा	कब	When
सर्वदा	हमेशा	Always
प्रातः	सुबह	Morning
सायं	शाम को	Evening

 

Indeclinable (अव्यय)words in Sanskrit

अव्यय पद	अर्थ	English Word
अथ	तब/अब	Now
पुरा	पहले	First
शनैः	धीरे-धीरे	Slowly
सह	साथ	With
धिक्	धिक्कार है	Well damn
वृथा	बेकार	Waste
अपि	भी	Too
शीघ्रम्	जल्दी	Soon
पुनः	फिर	Again
कथं	कैसे/क्यों	How
कुतः	कहाँ से	From Where
इतः	यहाँ से	From here

 

Indeclinable (अव्यय)words in Sanskrit

अव्यय पद	अर्थ	English Word
एवः	ही	Only
उपरि	ऊपर	Up
मा	मत	Not
कदापि	कभी	Ever
एकदा	एकबार	Once
यावत्	जब तक	Unless
तावत्	तब तक	By then
यदि	अगर/यदि	If
तर्हि	तो	So
तत्	उस	That
तू	परंतु	But
सपदि	तुरंत ही	Therewith

Indeclinable (अव्यय)words in Sanskrit

Indeclinable words in Sanskrit examples-

Indeclinable /अव्यय examples-

1. अत्र -बालः अत्र क्रीडति।
2. तत्र -सः तत्र गच्छति। 
3. यत्र -यत्र शिक्षकः तत्रैव छात्राः सन्ति। 
4. कुत्र -मम पुस्तकम् कुत्र अस्ति। 
5. सर्वत्र - ईश्वरः सर्वत्र अस्ति। 
6. अन्यत्र - त्वम् अन्यत्र गच्छ। 
7. उच्चैः -गायकः उच्चैः गायति। 
8. नीचैः - नदी नीचैः वहति। 
9. अधः- वृक्षस्य अधः पथिकः तिष्ठति। 
10. श्वः -श्वः वयम् पठिष्याम्। 
11. अद्य -अद्य उत्सवः अस्ति। 
12. ह्यः -ह्यः रविवारः आसीत्। 
13. अद्यत्वे -अद्यत्वे मम वार्षिक-परीक्षा भवति। 
14. अधुना -अधुना अहम् पठामि। 
15. आम् -आम्, सा वृद्धा अस्ति। 
16. न -न, अहम् तरणं न जानामि। 
17. च - रीता सिता च गायतः।   
18. वा - माता पिता वा गमिष्यति। 
19. कदा -त्वम् कदा गमिष्यसि?
20. प्रातः -सः प्रातः भ्रमणाय गच्छति। 
21. पूरा -पूरा अशोकः नाम सम्राट आसीत्। 
22. शनैः - वृद्धः जनः शनैः चलति। 
23. वृथा -श्रमः कदापि वृथा न भवति। 
24. इतः- बालकः इतः अगच्छत्। 
25. मा -कोलाहलं मा कुरु। 
26. सह -पुत्रः माता सह अगच्छत्।
27. धिक् -धिक् चौरान्। 
28. कथम -त्वम् कथं गच्छसि? 
29. बहिः -गृहात् बहिः कः अस्ति ?
30. कुतः -पथिकः कुतः आगतः?