Prefix in Sanskrit/संस्कृत में उपसर्ग

Prefix in Sanskrit/संस्कृत में उपसर्ग

Prefix in Sanskrit/संस्कृत में उपसर्ग

उपसर्ग (Prefixes) किसे कहते हैं ?

कुछ ऐसे शब्दांश  होते है, जो संज्ञा आदि शब्दों अथवा धातुओं से पूर्व जोड़कर उनके अर्थ में परिवर्तन कर देते हैं, उन्हें उपसर्ग कहते हैं।  

What are prefixes in Sanskrit?
There are some such syllables, which change their meaning by adding them before the words or metals like nouns, they are called prefixes.

उपसर्गेण  धात्वर्थो बलादन्यत्र नियते। 
प्रहाराहार-संहार-विहारं-परिहार-वत।
👉ह्र= हरण करना। 

👉प्र + हार = प्रहार = चोट करना। 
👉आ + हार = आहार = भोजन। 
👉सम + हार = संहार = जान से मारना। 
👉वि + हार = विहार = भ्रमण करना। 
👉परि + हार = परिहार = छोड़ना। 

22 उपसर्ग निम्नलिखित है (22 prefix in Sanskrit)-

यथा - प्र, परा, अप, सम्, अनु, अव, निस्, निर्, दुस्, दुर्, वि, आ, नि, अधि, अपि, अति, सु, उत्, अभि, प्रति, परि, उप।    

निचे कुछ उपसर्ग सहित धातुओं के अर्थ तथा उदाहरण दिए जा रहे हैं :

list of upasarga in Sanskrit/ Prefix in Sanskrit with example     

 क्रमांक 

 उपसर्ग  

 उदाहरण  

 अर्थ  

 1

 प्र 

प्रकर्षप्रबल

समर्थ होता है

 2

परा  

पराभवपराधीन  

अपमान करता है

 3

अप  

अपकार,अपव्यय   

हरण करता है

 4

सम्  

 संस्कार,संगम  

संस्करोति   

 5

अनु  

अनुसरणअनुरूप  

अनुसरति

 6

अव 

अवनतिअपमान    

लता फलानि अवजोति  



list of upasarga in Sanskrit:

 क्रमांक 

उपसर्ग  

उदाहरण  

अर्थ  

 7

 निस् 

निषेध, निस्तेज  

निर्गच्छति (निकलता है) 

 8

 निर् 

निर्बल, निर्गच्छति  

निर्गच्छति( निकलता है)   

 9

दुस् 

दुराचार, दुर्गति  

दुर्जनायते (बुरा व्यवहार करता है)   

 10

दुर् 

दुस्तर, दुराग्रह   

दुर्जनायते (बुरा व्यवहार करता है ) 

 11

वि 

विवरण, विजय  

विहसति (मन्द-मन्द हँसता है )  

 12

आ 

आबाल, आसमुद्र  

आगच्छति (आता है ) 


list of upasarga in Sanskrit:

 क्रमांक 

उपसर्ग  

उदाहरण  

अर्थ  

 13

नि 

निगृहीत, निधन  

निवर्तते (लौटता है ) 

 14

अधि 

अधिकार, अधिपति   

अधिगच्छति (प्राप्त करता है )  

 15

अपि 

अपिधान, अपिहितम  

पिद्येहि (बन्द करता है ) 

 16

अति 

अत्यधिक, अतिक्रमति  

लाँघता है  

 17

सु 

स्वागतम, सुगम, सुजन  

सुकरोति (अच्छी प्रकार करता है ) 

 18

उत् 

उत्कर्ष, उद्धार, उद्भव   

उद्गच्छति (ऊपर निकलता है ) 


list of upasarga in Sanskrit:

 क्रमांक 

उपसर्ग  

उदाहरण  

अर्थ  

 19

अभि 

अभ्यागत, अभिमान  

अभ्यस्थात (जवाब देता है) 

 20

प्रति 

प्रतिज्ञा, प्रत्यय  

प्रतिवदति (जवाब देता है ) 

 21

परि 

परितोष  

परिभवति (अपमान करता है ) 

 22

उप उपवन उपविशति (उपदेश देता है )


Post a Comment

please do not enter any spam link in the comment box.

Previous Post Next Post